محوطه باستانی  شهریری .(قلعه ارجق) درمحدوده زمینهای     روستای تاریخی     ارجق  واقع شده است.  
این محوطه شامل ۲۸۰ سنگ‌افراشته باستانی است که دیرینگی آن‌ها بیش از ۸ هزار سال پیش میلاد برآورد می‌شود و قدمت این مناطق به دوران اواخر مفرغ و دوره نوسنگی و مس سنگی و نیز اوایل آهن مربوط است.
این منهیر یا سنگ‌افراشته‌ها با ارتفاع متفاوت ۷۰تا ۳۶۰سانتی‌متری که اکثراً منقوش به اشکال انسان هستند. طرح انسان‌های حک شده بر روی سنگ‌ها به شکل افرادی دست به سینه و معمولاً بدون دهان است و تنها یک مجسمه حکاکی شده زن یافت شده که دارای دهان می‌باشد ازانواع منهیرهای دارای نقوش انسانی درشرق اذربایجان ،میتوان استل های قلعه ارجق  ارجق ر ابرشمرد‌دربرسی ومقایسه آثار سنگی واستل های بجامانده ازتمدن های مشابه وازنظرنوع تراش ها وشکل صورتها مخصوصا بی دهان بودن دربین تمامی منهیرهای موجود جهان بی نظیر میباشدو ازجزیره ایسترگرفته تا منهیرهای اقوام سلت اروپا ، تنها منهیرهای cambousدرجنوب فرانسه باقدمت  ۳۵۰۰سال قبل ازمیلاد باسنگ ارافراشتهای تراشیده شده شهر یری شباهت داردً.
وسعت محوطه شهریری متجاوز ار ۴۰۰ هکتاراست. و درقلمرو  اراضی  ثبت  شده  روستای ارجق و در نزدیکی  رودخانه قره‌سو واقع شده‌است. دورتادور این محوطه باستانی را زمینهای زراعی ومزارع روستای ارجق تشکیل میدهدکه دارای اسناد ثبتی میباشند   وبر خلاف نقل قولهای واهی( دربعضی سایت ها وکانا لها من دراوردی )محوطه مذکور هیچ ارتباطی با روستای پبرازمیان که تاریخ ایجاد ان به چهارصدسال هم نمیرسدندارد .ودرهیچ منابع تاریخی حتی درمکاتبات اداری معاصر تا قبل ازسال ۱۳۸۳ از این روستا که بیشتر از ۵۰ خانوار ندارد دررابطه. با محوطه شهریری نامی  نیامده است.   این درحالی است که این محوطه فبل از پیروزی انقلاب توسط دکتر کامبخش وچارلز برنی  مورد کاوشهای علمی قرار گرفته وایندو محقق  ازان بنام قلعه ارجق یادنموده  اند و درهمه منابع ایران پژوهی ونشریات باستانشناسی    به همین  عنوان    از این محل  نام برده می شود  (فصل نامه  ایرانشناسی میراث فرهنگی سل دوم شماره سه مقاله دکتر هورشید ص ۸۳و۸۴) متاسفانه دکتر نوبری در سال ۸۳ گویا دست به اقدامات مجدداکتشافی زده وبر خلاف رسم امانتداری علمی وتحقیقی نام این محوطه را از قلعه ارجق مطابق سلیقه شخصی خود به شهر یری پیرازمیان  تغیر داد . که مغایر با شیوهای نوین تحقیقاتی است. واژه قلعه  از نظر علم باستان شناسی بمفهوم صرف برج وبارو که عامه از ان تلقی دارند نیست بلکه  بار معنایی خاص خودرا داردویک اصطلاح تخصصی است گو اینکه  بخشی از ان دژی هم وجود داشته است  .علی ایحال هنوزهم درارجق  محلی بنام قلعه آلتی وجود داردکه قسمت زیادی ازباغات این روستا درانجا جای گرفته است  ..
محوطه مذکور  از سه قسمت معبد، تپه و دژ
تشکیل شده‌است. ردیفهای سکونتی تاریخی ازبالای تپه تادشت ارجق  باعنایت به امارتهای موجودباستان شناسی نشان میدهد پیوندی بین معماری زیرزمینی روستای ارجق باغارقسمت ورودی معبد وجودارد.بعبارت دیگر وقتی محل معبد الف رابه دیوارقلعه موصوف به اوراتویی. متصل کنیم این امتداد دقیقادرراستای غربی شهریری به ارجق میرسد .شایان ذکراست ردیف استقرار ازبالاترین  نقطه وبلندی کنار رودخانه تا محل معبد،ازیک نظم برخوردار است .یعنی دامنه شیب غالب تپه ای که دژااورارتویی دران قرار داردو بصورت مشخصی به روستای ارجق ختم میشود. روستای ارجق یکی از قدمیترین.روستا های اذربایجان وحتی ایران بشمار میرود ودارای چندی محل تاریخی وباستانی است    از جمله تونل زیر زمینی  که متاسفانه درشرف نابودی قرار گرفته تپه تاریخی علیمیرزا که قبل از انقلاب بثت ملی رسیده محوطه های یاماج وبیتلی قایا  که دههاسکه قبل ازمیلاد بطورغیر قانونی ازانجا بدست امده وپیره شنبه .(شنب پیر) با ان قوچ مشهورش بخصوص سنگ ارشمندموسوم به ارجه داشی که نقوش برجسته زیگوراتی سطح ان قدمت انرا تادو ره سومریان پیش میبر.د   بنابه  گزارش سایتها وپایگاههای خبری ومنابع موثوق سنگ‌افراشته‌های این محل چون سرپوشیده نیستند واساساَفاقد اصول سازکارهای نگهداری علمی میباشند در معرض فرسایش و تخریب زیادی روبه‌رو هستند و در فروردین ۱۳۹۰ گردباد باعث ویرانی بخشی از این محوطه شد.طبق اخرین خبرها  اززمان ثبت تاریخی این محوطه تاکنون که درسال هشتادوسه  توسط میراث فرهنگی استان درزمره فهرست اثار ملی  کشور به ثبت مجدد رسیده است  .  متاسفانه . هشتاد درصد  ان از میان رفته‌است و هنوز هم در معرض خراب شدن میباشد.
رفرانسها
۱-مجله هنر ومردم دوره جدید شمار ۶۱سال ۱۳۴۷
۲-مجله بررسی های تاریخی  شماره ۲ سال ۴سیف الدین قایم مقائمی دوره سنگ افراشتها سال۴۸
۳-اذربایجان پیش ازتاریخ وپس ازان تالیف اسمائیل وکیلی انتشارات ندای مهر۴-
زینه المجالس تالیف مجدالدین محمد الحسنی چاپ سنگی سال۱۲۶۲ص۴۷۴
۵-قلعه های تاریخی آذربایجان تالیف بهروز

فونت زيبا سازفونت زيبا سازفونت زيبا سازفونت زيبا سازفونت زيبا سازفونت زيبا ساز

تاريخ : شنبه 13 آذر 1395برچسب:خلیلی,ارجق, | 18:4 | نویسنده : حسین ملکی ارجقی |